Usted está aquí

Eduardo no corazon dos eumeses. Un artigo para o Libro das Festas de Pontedeume 2016

JoseFS

O primeiro recordo que teño de Eduardo na miña nenez é o dun rapaz maior ca min que gozaba emocionado o día sete de setembro na praza Real, ás doce da mañá, coa saída dos mómaros.

Axudaba ao Pies a sacar con moito coidadiño dos baixos do Concello a mómara, a verdadeira protagonista, despois da nosa patroa a Virxe das Virtudes, das Festas das Peras. Os seus xenerosos peitos sobre os que ía espetada a hortensia máis fermosa do xardín, collida con mimo pola mañanciña daquel día, eran o seu principal sinal de identidade, xunto co doce sorriso da súa cara. Así segue a ser tamén a mómara de hoxe, algo diferente pero esencialmente igual (Foto de Tito Ríos).

Logo repetiría a súa axuda co mómaro, aquel mouro de bigote branco con cara de retranqueiro, como bo eumés. Hoxe, o soldado romano coa espada dos conquistadores que nos deixaron o xermolo do que, co paso do tempo e o amor das nosas xentes, se converteu na lingua galega, conserva o mesmo sorriso irónico.

Cando os mómaros xa estaban na praza, o boureo e a emoción rebordaban nas nosas almas de eumeses. Os máis pequenos choraban ao velos, pero alí estaba Eduardo para consolalos e quitarlles o medo, que perderán en pouquiños anos, cando o seu soño será ter a honra de seren cabezudos, nin máis nin menos que os fillos, aínda que só por unhas horas, dos auténticos amos das festas.

Eu non o lembro, talvez porque, vítima da preguiza, aínda non acordara a aquelas horas da mañá, pero xa se encarga de facelo Ramiro Fonte por min cando conta que, ben cedo, coas primeiras bombas que Couto disparaba, comezaba “a melódica troulada das gaitas, o bombo e o tambor. O cuarteto Os Nenos do Eume, así marca a tradición, interpreta as dianas e alboradas conforme ó programa das festas. Nin falta faría mencionalo: Eduardo acompáñaos interpretando, coa voz dos inocentes, o Ñoñoroñó. Sen fallar unha nota. O son das gaitas atemoriza as roladas de andoriñas” (Ramiro Fonte: As pontes no ceo, Vigo, 2007, p. 488). Eu esperto entusiasmado co balbordo cando os gaiteiros e moitos nenos pasan algareiros pola miña rúa de San Agustín, pero non chego a tempo de velos. Almorzo uns amendoados e bola de nata e vístome axiña pois o meu pai non espera por ninguén. Ás doce menos cuarto, a moito tardar, hai que estar na praza Real.

Cando o reloxo municipal da torre do Concello, situado enriba do mítico Cagarrón, comeza a dar as primeiras badaladas que nos indican que xa son as doce da mañá, o noso Ñoñoroñó arrinca a soar e Eduardo, mesmo antes que a propia mómara, empeza a danzar imitando aos xigantes protagonistas das festas patronais. Ben sabía o noso neno que “para bailar os mómaros ó estilo eumés non se necesitan homes especialmente corpulentos. Hai que bailalos coa punta do pé, que diría o cantar. E, sobre todo, hai que darlles un xeito aos ombros e á cadeira, para así traspasarlles o ritmo do corpo humano ás ríxidas estruturas” (Ramiro Fonte: Os meus ollos, Vigo, 2003, p. 350). Abofé que ninguén lle tiña que explicar isto a Eduardo porque era unha lección que xa aprendera desde ben pequerrecho, e cómpre afirmar que, ao meu ver, o facía case mellor que o mesmísimo Pies, talvez o home que eu vin bailar mellor a mómara, co permiso de Fornos e Jesús (Foto de Tito Ríos).

Eduardo, baixo a ameaza de “ti non vas mañá”, animaba aos cabezudos máis mexericas que corrían pola rúa Real arriba escapando dos seus xigantes e temporais pais de adopción pero tamén aos máis intrépidos que vareaban aos que tentaban achegarse máis da conta aos mómaros. Evidentemente, eran outros tempos e eu mesmo lembro con tenrura que sentín a calor daquelas varas de vimbio ou canas nas miñas pernas por querer estar pretiño deles (Foto de Jose Ríos).

Así e todo, non conservo o recordo de ver a Eduardo paseando polas nosas rúas o resto do ano cando eu era un cativo. Non podía telo porque, como me confirmaba emocionada miña nai, naqueles anos Edu vivía na Coruña, onde a súa tiña unha pastelería chamada La Eumesa. Alí soñaba o noso neno coas Festas de Setembro e a Semana Santa do seu pobo e con estar entre a xente que tanto o quería. O maior desexo de Edu fíxose realidade cando o seu pai montou en Campolongo os Rieles Antón e a familia regresou á vila onde el era feliz (Foto de Lola Fornos Ríos-Garabana).

Baixaba pola mañá da súa casa da Inmaculada e sempre tiña compañía. Subía pola praza do Conde e, antes de chegar á Real, xa lle disparara o seu ¡Pa! a máis de dez eumeses. Paraba con todos os grupos de amigos, entraba nos comercios a saudar, nos bares a tomar un café que era case todo leite, falaba coa xente para pedirlle un puro... (Foto de Jose Ríos).

Contaban os vellos que, nos tempos nos que a mili era obrigatoria, había un militar eumés en Ferrol que, cando lle ían pedir os seus paisanos unha recomendación e non os coñecía, el lles facía sempre unha sinxela proba que deixaría ben ás claras se eran ou non de Pontedeume, “Cántame O Paso”. Se descoñecían aquel emblemático himno da nosa pequena nación é que non eran eumeses. Do mesmo xeito tamén podemos dicir que se Eduardo non che disparou o seu ¡Pa!, non entrou no teu comercio, non sentou contigo nun bar para tomar o seu café con leite clariño, non che cravou a “puntilla”, non che dixo de cativo “Ti non vas de cabezudo” ou “¿Qué, neno?”, non che mandou ao Asilo ou non che pediu nunca un puro é que, evidentemente, ti non es de Pontedeume (Foto de Lola Fornos Ríos-Garabana).

Pontedeume era para el a súa casa e os eumeses, a súa segunda familia. Todos coñecíamos e queríamos a Eduardo e tamén el nos correspondía e sabía das nosas cousas. Non lle gustaba saír da vila e o máis lonxe que ía por vontade propia era algunha vez ao campo da Gándara, a animar ao noso Eume Deportivo (Foto de Lola Fornos Ríos-Garabana).

Estaba presente en toda canta festa había; na Cabalgata de Reis, xa desde os tempos nos que as Súas Maxestades viñan no Camión de Arturo; nas comparsas do Antroido, cos seus inseparables amigos que sempre lle tiñan preparado o disfrace; no velorio do Mércores de Cinza, vestido de viúva chorona; nos Maios; no San Cristovo; no Carme, nos Concertos de Charamela, fachendoso co seu uniforme oficial, nos que sempre contaba co agarimo de Manolo, o director; nos actos de Orballo e Airiños do Eume; nas Festas das Peras; nas celebracións da Semana Santa...

Así e todo, tiña unha paixón especial polos mómaros e O Paso, que tantas veces cantaruxou coa frauta ou o clarinete. Coa música do verdadeiro himno dos eumeses foi despedido por todo o pobo, cun respecto, cariño e emoción que poucas veces se viu en Pontedeume.

Nas fermosísimas e sentidas palabras que o seu sobriño lle dedicou aquel día, lembrou que Eduardo dicía que el non ía morrer nunca e afirmou que isto xa era unha realidade porque o noso bardo o fixo inmortal como personaxe na súa triloxía. ¡Canta razón tiña!

Así e todo, Eduardo está tamén sempre presente en Pontedeume, porque vive dalgunha maneira no noso corazón de eumeses, que o lembramos dun xeito especial cada vez que resoan O Paso e o Ñoñoroñó nas centenarias pedras da vila. Cando imaxino a saída dos mómaros deste ano, eu creo velo ás doce da mañá, na Praza Real do Ceo eumés, fumando un puro co meu pai e comezando a bailar coa primeira nota dos gaiteiros, mesmo antes de que Jesús se poña a danzar coa mómara.

Haiche cousas que nunca cambian.

Comentarios

Recuerdo a Eduardo de cuando vivi en Pontedeume en los 70.  Mas de una vez me dio su puntilla y me acuerdo de el acompanando a Don Jose en el funeral de mi abuelo.  DEP Eduardo.  Muy bonito homenaje.  Abrazos desde Chicago 

Añadir nuevo comentario